«چي مي نويسي؟»
محمد که روي پنجه پا ايستاده تا قدش به ميز برسد و با سختي به جمله روي صفحه کاغذ نگاه مي کند اين سوال را مي پرسد.
مي گويم: نوشتم که تو سواد نداري.
مي گويد: «دوست دارم با سواد باشم، ولي چون شناسنامه ندارم مدرسه ثبت نامم نمي کنند.»
محمد 8 سال پيش از پدري افغاني و مادري ايراني متولد شده و چون طبق قانون تنها به فرزنداني که از پدران ايراني متولد شوند شناسنامه داده مي شود، برايش شناسنامه صادر نشده. پس او نه شناسنامه اي دارد و نه هويتي ايراني.
مي خواهم پليس شوم
دوباره خطوط روي کاغذ را با چشم هاي قهوه اي اش دنبال مي کند و مي گويد: «من شناسنامه ندارم، پس يک افغاني محسوب مي شوم، نه ايراني. به جاي اينکه شناسنامه داشته باشم کارت دارم و همين که نمي توانم به مدرسه بروم، مشکل بزرگي است. من دوست دارم پليس بشوم، اما پليس بايد سواد داشته باشد.»
وزات آموزش و پروش چند سال است در ثبت نام کودکاني که افغاني محسوب مي شوند سخت گيري مي کند و معمولا مدارس از ثبت نام اين کودکان خود داري مي کنند. برنامه اي، که هم براي کودکاني که پدر افغاني و مادر افغاني دارند و هم براي کودکاني که پدر افغاني و مادر ايراني دارند به يک شکل اجرا مي شود.
محمد بسياري از روزها را که بايد به کلاس درس برود، در خيابان کار مي کند. پدر او گاري کش است و در خيابان مولوي بار جابه جا مي کند و محمد به همراه او کار مي کند. البته اين روزها بخشي از کار خانه هم بر دوش اوست. چون به گفته او، مادرش به زاهدان رفته. سفري که به اين زودي ها بازگشتي در آن نيست، چون در واقع او را به خاطر مصرف کرک دستگير کرده اند و او هم اکنون در زندان است.
خانه محمد يک اتاق کوچک اجاره اي در نزديکي ميدان شوش است که با يک تلويزيون، چند دست رخت خواب و چند تکه ظرف و يک يخچال قديمي پوشيده شده. او اين روزها در نبود مادر لباسها و ظرفها را مي شويد و به برادر بزرگش کمک مي کند. برادري که مثل او به خاطر نداشتن شناسنامه به مدرسه نرفته و بي سواد است و در حال حاضر کار مي کند.
محمد به جز کار بيرون و داخل خانه بعضي از روزهاي هفته را هم به خانه کودک شوش مي روند تا در کلاس هاي کار دستي و نقاشي شرکت کند. مرکزي که زير نظر انجمن حمايت از حقوق کودکان است و از سال 1379 تاسيس شده تا به کودکاني که مثل او با مشکلات مختلف روبه رو هستند و خانواده هاي آنها کمک کند و مشاوره دهد.
او مي گويد: «اين جا مي توانم مثل مدرسه سر کلاس باشم و با بچه ها کار دستي درست کنم و خانه و جنگل بکشم.»
مسئولان خانه کودک شوش تا چندي پيش در مدرسه اي که با همکاري آموزش و پروش در ساعت هايي از روز در اختيار داشتند کلاس هاي درس هم برگزار مي کرد، اما به گفته «سميه شعباني» يکي از کارکنان اين مرکز، آموزش و پرورش چند وقت است که اين مدرسه از آن ها گرفته.
خانم شعباني مي گويد: «در حال حاضر با توجه به اين که در اين مرکز فضاي مناسب براي آموزش درسي براي بچه ها وجود ندارد، نمي توانيم براي بچه ها کلاس هاي درسي مدرسه را برگزار کنيم.»
او مي گويد: «مدارس فقط با گرفتن 30 تا 60 هزار تومان از کودکان افغاني که پول زيادي براي خانواده هاي آن ها است، اين بچه ها را در مدارس ثبت نام مي کنند و اين شرايط براي کودکاني هم که مادران ايراني دارند يکسان است.»
دلم مي خواهد دانشگاه بروم و معلم شوم
اما محمد تنها کودک خانه شوش نيست که از پدري افغاني و مادري ايراني به دنيا آمده و در کلاس هاي اين مرکز شرکت مي کند.
«زهرا» هم که مثل محمد به خاطر نداشتن شناسنامه نمي تواند به مدرسه برود، يکي از کودکان ديگر است.
او که 11 ساله است، مي گويد: «چند سال پيش که با کارت اقامت ما را در مدرسه ثبت نام مي کردند، کلاس اول و دوم را با نمره هاي 19 و 20 تمام کردم. اما بعد از آن ديگر به مدرسه نرفتم. حالا بايد کلاس پنجم باشم، اما به خاطر نداشتن شناسنامه در مدرسه ثبت نامم نمي کنند.»
صدايش مي لرزد و بغضش دارد مي ترکد؛ مي گويد: «همسن هاي من مدرسه مي روند و درس مي خوانند، اما من نمي توانم. اگر به من شناسنامه بدهند، درس مي خوانم و حتما دانشگاه مي روم تا معلم شوم.»