در آخرين روزهاي سال گذشته، دفتر موسسه راهي (راه توانمند زيستن) به دستور دادسراي انقلاب اسلامي پلمب شد و بدينسان، بيش از دو سال کار مداوم در حوزه خدمت رساني حقوقي به زنان آسيب ديده يا در معرض آسيب متوقف شد؛ بي آن که هيچ دليلي براي آن ذکر شود. آنچه مي خوانيد، مروري کوتاه است بر فعاليتهاي اين موسسه از زمان تاسيس در مرداد ماه 1383 تا روزي که دفتر آن به همراه تمامي پرونده هاي 814 زني که در تمام طول اين مدت از خدمات مددکاران، مشاوران حقوقي و وکلاي موسسه به طور رايگان بهره مند شده بودند، پلمب شد.
 

بيانيه ماموريت موسسه راهي

موسسه راه توانمندزيستن (راهي) سازماني است که در سطح محلي با هدف توانمندسازي و رفع همه اشکال تبعيض حقوقي و عملي عليه زنان از طريق مشاوره حقوقي، برگزاري کارگاههاي آموزشي، ادوکيسي و تحقيق، با اعتقاد به ارزشهاي حقوق بشر، کرامت ذاتي انسان و توسعه جنسيت محور به زنان کمک مي کند تا در زندگي فردي توانمند شوند و هويت و حقوق خود را بازيابند و در عين حال سعي در تغيير قوانين، سياستها و رويه هاي تبعيض آميز عليه زنان را دارد.

گزارش کار موسسه راهي

ثمره فعاليتهاي راهي در دو سال گذشته، ياري رساندن به بيش از 1000 زن آسيب ديده بوده که به خدمات حقوقي در زمينه هاي خاتوادگي (طلاق، حضانت، سرپرستي، خشونت خانگي و...) و يا کيفري (قربانيان جرايم مهم مثل اسيد پاشي، تجاوز، ضرب و جرح؛ آدم ربايي و يا متهم به جرايمي با مجازات اعدام، سنگسار و حبس بالاي ده سال) نياز داشته اند. خوب است بدانيد خدمات فوق در اغلب موارد رايگان بوده و در موارد محدودي که مراجعه کننده استطاعت مالي داشته فقط 1000 تومان بابت تشكيل پرونده دريافت شده است.

 کل نيروهاي ثابت اين موسسه شامل نه نفر وکيل، مشاور حقوقي، مددکار، مشاور آموزشي، مدير اجرائي، مسئول وب سايت و روابط عمومي، و منشي است  اما هنر اعضاي موسسه شکل دهي شبکه اي از افراد خيرخواه و داوطلب ( http://www.raahi.org/fdonate.asp ) بوده که متخصص و موثر در حوزه هاي مختلف مورد نياز زنان آسيب ديده هستند.به عنوان مثال يكي از مهمترين گروههاي همكار راهي شبکه وکلاي داوطلب (/index.php ) است كه از حدود 40 وکيل فعال و بشردوست در شهرهائي نظير تهران، شيراز، قزوين و اهواز تشكيل شده و در مواردي كه راهي از آنها كمك خواسته است به صورت رايگان آن پرونده را بررسي كرده و در صورت نياز حتي وکالت آن زن را هم بر عهده گرفته اند. اخيرا هم استفاده از دانش آموختگان حقوق به عنوان مشاورين سيار( http://www.raahi.org/showfnews.asp?nid=32 ) در دست برنامه ريزي بود.

در اين دوسال 814 پرونده مشاوره در اين موسسه تشکيل شده که شامل 582 مشاوره چهره به چهره و حضوري، 122 مشاوره تلفني و 110 مشاوره اينترنتي بوده است. علاوه بر اين وکالت 52 زن به صورت رايگان توسط وکلاي همکار اين موسسه انجام شده که نتيجه دادگاه بيش از 85 درصد آنها مطلوب بوده است.

علاوه بر 814 مشاوره و 52 وکالت فوق، راهي حمايت از زنان زنداني را نيز به عنوان اولويت کاري پيگيري کرده است. مشاورين حقوقي و مددکاران همکار راهي به صورت منظم و مستمر در زندانهاي اوين و سپيدار اهواز حاضر شده و پاي درد دلها و مشکلات زنان زنداني نشسته اند. 220 مشاوره حقوقي يا رواني و نيز پذيرش وکالت 45 زن زنداني کاري بوده که راهي براي زندانيان زن انجام داده است.

اما 1000 زنان آسيب ديده اي که از حمايت راهي بهره مند شده اند اغلب گرفتار چنان مشکلات در هم تنيده و مزمني بوده اند که صرفا با مشاوره حقوقي يا صدور يک حکم قضائي امکان بازگشت به روال عادي زندگي را نداشته اند. در اغلب موارد اين افراد به خدمات مددکاري نياز داشته اند. موارد زيادي به درمانهاي روانپزشکي و گاه خدمات پزشکي محتاج بوده اند. در مواردي کاريابي يا توانمند سازي براي کسب استقلال مالي لازم بوده و در مواردي خانواده زن آسيب ديده هم محتاج خدمات حمايتي بوده اند. راهي متناسب با امکانات محدود خود و همتي که شبکه همکاران داوطلب يا نهادها و موسسات خيريه نظير موسسه اميد مهر، مركز فيروزنيا، جمعيت آفتاب (فعال در زمينه ترک اعتياد) و يا بنياد کودک داشته اند تلاش کرده است تا حد ممکن مشکلات زنان آسيب ديده را کاهش دهد. در مواردي حتي از خدمات و کمکهاي نهادهاي دولتي مثل کميته امداد، بهزيستي، سازمان فني و حرفه اي کشور يا مراکز کاريابي زير نظر وزارت کار استفاده شده است. راهي بيش از آنکه دغدغه انگها و توهمهاي برخي روشنفکران يا چهره هاي سياسي را داشته باشد شنونده دردگويه هاي زنان مملکت بوده است.

 
تقريبا 90 درصد از زنان مراجعه کننده به راهي در خانواده اي فقير يا با درآمد متوسط زندگي مي کرده اند. نبايد فراموش کرد که حتي در بسياري از خانواده هاي مرفه هم، زنان به دليل نداشتن استقلال مالي امکان پرداخت هزينه وکيل يا مشاوره حقوقي را ندارند. ميانگين سني افراد مراجعه کننده به راهي در حدود 34 سال است.

جدول بالا همچنين نشان مي دهد که تقريبا اغلب زنان آسيب ديده نيازمند حمايتهاي مختلف هستند. به عنوان مثال خانم ليلا مافي (http://www.raahi.org/showfnews.asp?nid=22) دختر 20 ساله اي که به اتهام زناي با محارم محکوم به اعدام شده بود با پذيرش وکالتش از سوي وکيل موسسه راهي و اقدامات حقوقي و مکاتبات انجام شده با مقامات، در مرحله تجديدنظر به شلاق و 8 ماه اقامت اجباري در بهزيستي تهران محکوم شد. در مدت اقامت در بهزيستي، مددکار راهي ارتباط مستمر با ليلا داشته و تا حدودي وضعيت رواني او بهبود مي يابد. پس از آزادي هم با کمک موسسه اميد مهر، ليلا در محل امني اسکان داده شده و هم اکنون در حال سوادآموزي و يادگيري مهارتهاي حرفه اي براي بازگشت به زندگي عادي است. همچنين 116 نفر از زناني که به راهي مراجعه کرده و نيازمند روان درماني جدي بوده اند به کلينيکهاي همکار موسسه معرفي شده اند. 

از اين گونه موارد که راهي کمکهائي فراتر از مشاوره و وکالت به يک زن ارائه داده فراوان است نظير زناني که کار پيدا کرده اند يا اعضاي خانواده آنها توسط روان شناسان همکار راهي مورد مداوا قرار گرفته اند. تامين هزينه آموزش يا خريد رايانه براي زنان سرپرست خانوار ، تهيه ديه زناني که در دفاع از خود مرتکب قتل شده اند(مثلا خانم مريم ع( http://www.raahi.org/showfnews.asp?nid=11))، تامين هزينه مهد کودک زنان سرپرست خانوار و ... از جمله خدماتي است که راهي با سازماندهي شبکه افراد و موسسات خيرخواه توانسته است به زنان آسيب ديده ارائه دهد.

طبيعي است همه اين 1000 زن، پس از حمايتهاي راهي الزاما تمام مشکلاتشان برطرف نشده مثلا در مواردي زن نتوانسته در دادگاه از حق خود دفاع کند يا ضعف قوانين و همکاري نکردن نهادهاي قانوني مانع موفقيت راهي در حمايت از آنها شده اما به هر حال در اغلب موارد شرايط زن آسيب ديده پس از مراجعه به راهي به مراتب اميدوار کننده تر از قبل آن شده است.

از آنجا که منشا بسياري از مشکلات زنان ناآگاهي آنها نسبت به قوانين است يکي از محورهاي مهم فعاليت راهي برگزاري دوره هاي آموزشي است. کارگاه هاي شروط ضمن عقد براي زوجهاي در آستانه ازدواج( http://www.raahi.org/showfnews.asp?nid=23)، تهيه بروشورهاي آموزشي در مورد طلاق، نفقه، خشونت خانگي، دفاع مشروع و برگزاري دوره ها و کارگاههاي آموزشي با رويکرد حساس کردن زنان به نقض حقوق قانوني و انساني شان ( http://www.raahi.org/showfnews.asp?nid=14) و نيز دوره هاي توانمندسازي (http://www.raahi.org/showfnews.asp?nid=17)از جمله اين اقدامات است.
 

آنچه خوانديد خلاصه کارنامه موسسه راهي بود. منتظر بيلان عملکرد آناني مي مانيم که کارنامه سالانه شان با بازداشت فعالان جنبش زنان بسته شد تا بدانيم آنها با هزاران کارمند و ميلياردها بودجه براي زنان اين مملکت چه کرده اند؟ هر چند، چه باک که دست کم 1000 زن ايراني اگر هفت سيني آراستند،  يادي از "راهي" هم کردند و در دل او را دعا و در بندكننده را ...